Kartka z kalendarza

4 kwietnia 1914 roku urodził się Ryszard Białous, dowódca legendarnego batalionu „Zośka”

Uroczystości pogrzebowe kpt. Ryszarda Białousa „Jerzego” w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie, 31.07.2019 r., fot. PAP/Tomasz Gzell
podpis źródła zdjęcia

Walczył w wojnie obronnej 1939 roku i w Powstaniu Warszawskim. Dowodził harcerskim batalionem „Zośka” oraz Brygadą Dywersji „Broda 53”. 4 kwietnia 1914 roku urodził się Ryszard Białous, pseudonim „Jerzy”, harcmistrz, kapitan Armii Krajowej. Zmarł w 1992 roku w Argentynie.

Od najmłodszych lat działał w Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1938 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie, ze stopniem plutonowego podchorążego saperów.

W 1939 walczył w obronie Warszawy, był dowódcą w batalionie saperów 8. Dywizji Piechoty. W 1974 roku Ryszard Białous wspominał w Polskim Radiu, że początek wojny zastał go w Twierdzy Modlińskiej, skąd wyruszył ze swoim oddziałem.
Armia Krajowa, fot. PAP/Maciej Zieliński
Armia Krajowa, fot. PAP/Maciej Zieliński

19 września 1939 roku Ryszard Białous został ciężko ranny

Groziła mu amputacja nóg. Jego powrót do zdrowia trwał cztery miesiące. Od wiosny 1940 roku był już zaangażowany w działalność Związku Odwetu. Opracowywał instrukcje sabotażu i dywersji, wykonując prace związane z dywersją kolejową, między innymi na warszawskim węźle kolejowym.

Ryszard Białous współtworzył program Szarych Szeregów. Do marca 1943 roku był kierownikiem organizacyjnym akcji „N” - działań dywersyjnych i propagandowych prowadzonych przez Armię Krajową w środowiskach niemieckich.

Dowodzony przez niego oddział specjalny „Jerzy”, zasłużony w słynnej akcji pod Arsenałem, po śmierci Tadeusza Zawadzkiego został przekształcony w batalion „Zośka” Kedywu Komendy Głównej AK.

W Powstaniu Warszawskim Ryszard Białous był zastępcą dowódcy, a następnie dowódcą Brygady Dywersji „Broda 53” w Zgrupowaniu AK „Radosław”. Stał też dalej na czele batalionu „Zośka”, z którym walczył przez całe powstanie. W tym czasie zginęło 360 żołnierzy oddziału, czyli około 70 procent batalionu.

We wrześniu 1944 roku został mianowany kapitanem. Trzykrotnie otrzymał Krzyż Walecznych oraz Order Virtuti Militari V klasy.

Po upadku Powstania Warszawskiego Ryszard Białous znalazł się w niemieckiej niewoli. Uwolniony w 1945 roku, został przydzielony do 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej generała Stanisława Sosabowskiego.

Po wojnie kontynuował działalność w ruchu harcerskim

Był Naczelnikiem Harcerzy ZHP poza granicami kraju. Od 1946 roku przebywał na emigracji, najpierw w Londynie, a następnie wyjechał do Argentyny. Pełnił tam funkcję ministra do spraw planowania i rozwoju w rządzie prowincji Neuquén. Działał w Związku Polaków w Argentynie. W 1974 roku odwiedził ojczyznę, brał udział w obchodach 30. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

Ryszard Białous zmarł 24 marca 1992 roku w Neuquén w Argentynie. Szczątki kapitana zostały sprowadzone do Polski w 2019 roku. 31 lipca urnę z jego prochami złożono na Wojskowych Powązkach w Warszawie. Tego samego dnia został pośmiertnie awansowany na stopień pułkownika i odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Decyzją Przewodniczącego Związku Harcerstwa Polskiego harcmistrza Dariusza Supła został pośmiertnie odznaczony Złotym Krzyżem za Zasługi dla ZHP.


Swoje wspomnienia Ryszard Białous spisał w książce „Walka w pożodze”, opublikowanej w 1947 roku w Niemczech, a w Polsce po roku 1989. Przechowywane przez niego dokumenty związane z batalionem „Zośka” trafiły w 2007 roku do Polski. Fotografie, odręczne szkice, mapy, relacje oraz wspomnienia dotyczące Powstania Warszawskiego są przechowywane w Archiwach Państwowych.


Z kolei w 2021 roku do Muzeum Historii Polski zostały przekazane pamiątki po Ryszardzie Białousie. Wśród podarowanych przez synów kapitana przedmiotów znalazły się: Krzyż Harcerski, Order Virtuti Militari, mundur oraz płaskorzeźba Matki Bożej Ostrobramskiej.

źródło: IAR
Pobierz aplikację  TVP POLONIA
Aplikacja mobilna TVP POLONIA - Android, iOS, AppGallery
Więcej na ten temat