Z 9 na 10 lutego 1940 roku rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków na Wschód

Tego dnia w głąb Związku Radzieckiego wywieziono około 140 tysięcy obywateli polskich. Wielu umarło w drodze, tysiące nie wróciły do kraju.

Wśród deportowanych były głównie rodziny wojskowych, urzędników państwowych, pracowników służby leśnej i kolei ze wschodnich obszarów przedwojennej Polski. Następne wywózki Sowieci przeprowadzili w kwietniu i na przełomie czerwca i lipca 1940 roku oraz na przełomie maja i czerwca 1941 roku.

Ich celem była depolonizacja Kresów Wschodnich i sowietyzacja ludności mieszkającej na terenach zagarniętych Polsce we wrześniu 1939 roku.

Według szacunków władz RP na emigracji, łącznie w czterech masowych deportacjach do syberyjskich łagrów trafiło około miliona osób cywilnych, choć w dokumentach sowieckich mówi się o 320 tysiącach wywiezionych.

Pierwsza masowa deportacja odbyła się w warunkach, które dla wielu okazały się wyrokiem śmierci. Temperatura dochodziła do minus 40 stopni.

Na spakowanie się wywożonym enkawudziści dawali od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, a czasem nie pozwalali niczego zabrać.

Ludzie byli transportowani wagonami towarowymi, w których mieściło się przeważnie 50 osób. Podróż trwała tygodniami i wiele osób jej nie przeżyło.

Ci, którzy przeżyli wywózki i pobyt na nieludzkiej ziemi, uczestniczą w uroczystościach rocznicowych masowych deportacji.

W 2020 roku, Sybiracy zebrani przed Pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie w Warszawie zaapelowali o utrwalanie prawdy historycznej o okresie II wojny światowej.

W latach 1940-1941 łącznie władze sowieckie przeprowadziły cztery wielkie wywózki ze wschodniej Polski:

• pierwsza wywózka rozpoczęła się w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku,

• druga deportacja rozpoczęta 13 kwietnia 1940 roku,

• trzecia akcja deportacyjna rozpoczęła się 29 czerwca 1940 roku,

• ostatnia, czwarta deportacja odbyła się w dniach 22 maja - 20 czerwca 1941 roku.

Wszystkie oficjalnie zostały nazwane „dobrowolnymi przesiedleniami”. Były zaplanowane i systematycznie przeprowadzone tak, aby usunąć z dawnych terenów wschodnich II Rzeczpospolitej wszystkich ludzi uznanych za „niebezpiecznych” dla Sowietów.

Celem wywózek była eksterminacja elit oraz świadomej narodowo polskiej ludności, która mogłaby stawić opór władzy.

„Dobrowolne przesiedlenia”, jak je nazywano, służyły rozbiciu struktury społecznej, dostarczając jednocześnie siły roboczej totalitarnemu imperium.