85 lat temu podczas Sonderaktion Krakau Niemcy aresztowali profesorów uczelni wyższych

Niemcy zgromadzili uczonych w auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego pod pretekstem udziału w odczycie naukowym.

Wszyscy przybyli zostali aresztowani, w tym 155 profesorów i wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz 22 pracowników Akademii Górniczej.

Większość została wywieziona do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Profesor Józef Wolski, historyk (zmarł w 2008), w archiwalnej audycji Polskiego Radia (1979) wspominał, że 6 listopada 1939 wszyscy akademicy zgromadzeni w Collegium Novum siedzieli w ławkach i czekali na zapowiedziany wykład Sturmbannführera SS Bruno Müllera.

Wykład miał dotyczyć stosunku III Rzeszy i narodowego socjalizmu do zagadnień nauki i szkolnictwa wyższego.

Historyk i slawista Henryk Batowski (zmarł w 1999), ponad rok więziony w niemieckich obozach, został uwolniony dzięki staraniom jugosłowiańskiego dyplomaty i pisarza Ivo Andricia. Wspominając po latach moment aresztowania, mówił, że nikt z uczonych nie podejrzewał podstępu ze strony władz okupacyjnych,

Po latach profesor prawa Jan Marian Gwiazdomorski (zmarł w 1977) powiedział, że najgorszym wspomnieniem z tamtych dni była droga z dworca do obozu.

Profesor Józef Wolski opowiadał (1979), że w Sachsenhausen uczeni zostali zapędzeni na plac apelowy, a następnie przebrani w tzw. mundury obozowe.

Profesor Wolski po pobycie w obozach w Sachsenhausen i Dachau, w 1941 roku powrócił do kraju. Podobnie jak inni wyzwoleni polscy naukowcy, rozpoczął pracę na tajnym uniwersytecie. Wiedział, że w wypadku ponownego aresztowania, działalność tę przypłaci życiem, ale uważał, że kształcąc w konspiracji młodych ludzi spełnia swój patriotyczny obowiązekl

Profesor Jan Józef Miodoński (zmarł w 1963), lekarz otolaryngolog, w grudniu 1940 roku został zwolniony z obozu w Sachsenhausen. Jego córka profesor Ewa Miodońska-Brookes, polonistka, znawczyni twórczości Stanisława Wyspiańskiego, wspominała (2019), że ojciec miał taką traumę, że nigdy nie opowiadał o przeżyciach obozowych.

Pobyt w obozie przypłaciło życiem 13 krakowskich profesorów, między innymi były rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego profesor Stanisław Estreicher, profesor Akademii Górniczej Antoni Meyer oraz ceniony historyk literatury Ignacy Chrzanowski.

Według szacunków historyków podczas szeroko zakrojonej akcji „Inteligencja” - „Intelligenzaktion”, od września 1939 do kwietnia 1940 roku, na okupowanych ziemiach polskich Niemcy zamordowali co najmniej 100 tysięcy Polaków.