4 sierpnia 1904 roku urodził się Witold Gombrowicz, prozaik, dramaturg i eseista. Jeden z najwybitniejszych pisarzy XX wieku zasłynął jako twórca groteskowo-satyrycznych utworów, demaskujących mity i konwencje współczesnej kultury. Opublikował powieści: „Trans-Atlantyk”, „Ferdydurke”, „Pornografia”, „Kosmos”, a także dramaty „Ślub” i „Operetka”.
Gombrowicz na krótko przed wybuchem II wojny światowej w 1939 roku wypłynął w dziewiczy rejs polskiego statku pasażerskiego „Chrobry” do Ameryki Południowej, i pozostał w Argentynie, gdzie zastała go wojna. Mieszkał tam, żyjąc niekiedy na granicy ubóstwa do 1963 roku.
Potem powrócił do Europy, osiadł w Vence na południu Francji. Tam zmarł w 1969 roku.
Jego twórczość, w okresie PRL mniej znana w kraju z powodu krytycznego nastawienia pisarza do komunizmu, zyskała rozgłos w świecie.
Utwory Gombrowicza przetłumaczono na ponad 30 języków, wystawiano na najważniejszych scenach świata, a niektóre powieści zostały sfilmowane.
Pisarz stał się sławny dopiero pod koniec życia, był wymieniany w gronie kandydatów do Nagrody Nobla. W latach 1959-1961 Gombrowicz pisał teksty dla Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Dla niej nagrał też fragmenty swojego „Dziennika”, stanowiącego połączenie osobistych zapisków, polemik i rozważań filozoficzno-moralnych.
Witold Gombrowicz - mistrz zrywania masek
Główne problemy, które Gombrowicz poruszał w swojej twórczości, to znaczenie formy oraz ról społecznych w stosunkach między ludźmi i w ich psychice.
Nazywany „mistrzem zrywania masek”, pisarz nie przedstawiał wiernych obrazów rzeczywistości, portretów, przekonań i uczuć, lecz ich karykatury. Wyrażał w ten sposób krytykę otaczającego świata, z którym trudno mu było się pogodzić.
W powieści „Ferdydurke” ważną rolę odgrywa profesor Pimko, uosobienie stereotypowego i konserwatywnego belfra, którego pojawienie się przenosi dorosłego literata Józia Kowalskiego w czasy szkolne.
Propagatorem twórczości Witolda Gombrowicza na Zachodzie był Konstanty Jeleński, krytyk, eseista i tłumacz, a także współpracownik paryskiej „Kultury” i „Zeszytów Literackich”. Jeleński postawił sobie za cel rozpropagowanie dzieł Gombrowicza w Paryżu, który uważał za centrum kultury europejskiej.
Udało mu się zainteresować powieścią „Ferdydurke” francuskie wydawnictwo Julliard. Napisał też do niej przedmowę, którą Czesław Miłosz nazwał „genialną”. Powieść Gombrowicza ukazała się następnie we Włoszech i Niemczech.
Muzeum Witolda Gombrowicza
Witold Gombrowicz zmarł 25 lipca 1969 roku w Vence. Został pochowany na miejskim cmentarzu przy Avenue Colonel Meyère.
W 2009 roku we Wsoli koło Radomia zostało otwarte Muzeum Witolda Gombrowicza, mieszczące się w zabytkowym pałacu, przed wojną należącym do rodziny pisarza. Ten wielokrotnie bywał we Wsoli do wybuchu wojny.
Placówka eksponuje między innymi pamiątki po pisarzu, dokumenty oraz rodzinne fotografie, organizuje wystawy i panele dyskusyjne.
Częstym gościem w muzeum jest wdowa po pisarzu Rita Gombrowicz.
Z kolei w 2017 roku w odrestaurowanej Villi Alexandrine w Vence, gdzie pisarz spędził ostatnie lata życia, otwarto muzeum poświęcone autorowi „Ferdydurke”. Znalazły się w nim pamiątki po prozaiku, udostępnione przez Ritę Gombrowicz.
