Na Zamku Królewskim w Warszawie wręczono nagrody Instytutu Pamięci Narodowej „Semper Fidelis - zawsze wierni”. To honorowe wyróżnienie dla osób, instytucji i organizacji społecznych za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu dziedzictwa polskich Kresów Wschodnich w kraju i za granicą.
Zwracając się do laureatów nagrody „Semper Fidelis” Karol Nawrocki prezes IPN mówił, że to dzięki ich działalności serce Polski bije także dzisiaj we Lwowie, w Grodnie, Żytomierzu i innych miejscach.
Nagrody „Semper Fidelis” przyznawane są po raz trzeci. Laureatów wyłoniła Kapituła Nagrody, na czele której stoi prezes IPN. Kapituła w każdym roku ma również możliwość przyznania jednej nagrody post mortem. W tym roku nagrody odebrali laureaci zarówno z tego, jak i z 2020 roku. W ubiegłym roku z powodu pandemii koronawirusa, nagrody zostały przyznane, ale nikt ich osobiście nie mógł odebrać.
TVP Polonia jest patronem medialnym Nagrody.
Biogramy
laureatów
2020 r. - II edycja nagrody
Urodził się w 1951 roku w Dąbrowicy koło Tarnowa. Po maturze
wstąpił do Zgromadzenia Księży Chrystusowców, opiekującego się polskimi
emigrantami i Polakami żyjącymi poza granicami współczesnej Polski. Po
oficjalnym przejęciu katedry w Kamieńcu Podolskim przez władze Kościoła
katolickiego i przywróceniu diecezji kamieniecko-podolskiej, ks. Twaróg
został mianowany proboszczem i rozpoczął dzieło reewangelizacji tej
części dawnych rubieży I Rzeczypospolitej. W czasie swojej ponad
trzydziestoletniej posługi na Podolu ks. Twaróg prowadził i nadal
prowadzi szeroko zakrojone działania na rzecz odbudowy zniszczonych
zabytkowych kościołów w obwodach chmielnickim i tarnopolskim. Dzięki
jego staraniom dawny blask odzyskały kościoły w Żwańcu, Zinkowcach i w
Okopach Świętej Trójcy. Jego największą zasługą jest przywracanie
świetności kamienieckiej katedrze, w której w latach 1945-1989 działało
sowieckie Muzeum Religii i Ateizmu. Obecnie ksiądz Roman Twaróg prowadzi
prace remontowo-budowlane przy dawnym klasztorze Panien Dominikanek na
starym mieście w Kamieńcu Podolskim. Prace te wchodzą w skład
stworzone-go przez niego projektu muzealnego, mającego na celu
upamiętnienie męczeństwa chrześcijan i Żydów na Kresach
południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej oraz zachowanie polskiego
dziedzictwa kulturowego jako dawnego „przedmurza chrześcijaństwa”.
Urodził się w polskiej rodzinie na Łotwie w 1934 roku. W 1961 r.
przyjął święcenia kapłańskie
i rozpoczął działalność duszpasterską w Dyneburgu, w mieście będącym
największym skupiskiem ludności polskiej w Łatgalii. W 1977 roku
przyjechał na Ukrainę – początkowo pracował jako wikariusz, później
został proboszczem. Pełniąc duszpasterską posługę w parafii św. Zofii w
Żytomierzu, 15 września 1981 roku objął także obowiązki wikariusza
biskupa Ukrainy i Mołdawii. Dwa lata później otrzymał tytuł honorowy
osobistego kapelana Jana Pawła II, a w styczniu 1991 roku został
mianowany biskupem ordynariuszem diecezji żytomierskiej, która
obejmowała terytorium 8 obwodów Ukrainy. Wraz z utworzeniem diecezji
kijowsko-żytomierskiej stał się biskupem ordynariuszem z kurią w
Żytomierzu. Dzięki posłudze biskupa Jana Purwińskiego Kościół katolicki
na Żytomierszczyźnie przetrwał najtrudniejszy dla niego okres
prześladowań i radykalnego komunizmu. Był on też jednym z pierwszych
inicjatorów powstania ruchu polonijnego oraz obrońcą polskiej kultury i
historii. Dzięki jego staraniom udało się ocalić polski cmentarz w
Żytomierzu – jedną z większych kresowych nekropolii katolickich, na
którym spoczywają m.in. rodziny Paderewskich, Moniuszków, Dąbrowskich i
Czackich. Biskup Purwiński aktywnie bronił też języka polskiego,
starając się przede wszystkim, by miejscowi Polacy mogli uczestniczyć w
liturgii w ojczystym języku. Przyczynił się także do powstania Kapelanii
Polskiej Żytomierszczyzny. W 2011 roku przeszedł na emeryturę. Za swoją
działalność i patriotyzm został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu
Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej oraz odznaką „Zasłużony dla Kultury
Polskiej”. Zmarł 6 kwietnia 2021 roku.
- Iness Todryk-Pisalnik i Andrzej Pisalnik
Małżeństwo dziennikarzy z Grodna. Państwo Pisalnikowie są
redaktorami polonijnego tygodnika „Głos znad Niemna na uchodźstwie” oraz
portalu znadniemna.pl. Do ich szczególnie cenionych projektów należy
cykl publikacji historycznych „Dziadek w polskim mundurze”. Jego celem
jest przedstawianie sylwetek zwykłych ludzi, pochodzących z Kresów II
RP, których los związany był z polskim mundurem – założonym w różnych
okolicznościach historycznych i osobistych. W 2014 roku redaktorzy
wystosowali apel o przekazywanie przechowywanych w domach pamiątek
rodzinnych, związanych z osobami służącymi w polskich formacjach
zbrojnych. W akcję zaangażowali się Polacy mieszkający na Białorusi, w
Polsce i w Ameryce. Na podstawie zgromadzonych materiałów Państwo
Pisalnikowie w ciągu 5 lat opracowali ponad 70 biogramów. Zostały one
zebrane w wydanym w 2019 roku albumie „Dziadek w polskim mundurze”.
Od 1993 roku jest nauczycielem historii w Gimnazjum im. Józefa
Ignacego Kraszewskiego w Wilnie. W tym czasie trzykrotnie został
wyróżniony w konkursie „Najlepsza szkoła – najlepszy nauczyciel”.
Angażuje się w różnorakie projekty edukacyjne, jak np. ekspedycja na
Syberię szlakiem polskich zesłańców. Od kilku lat Waldemar Szełkowski
udziela się w Wileńskim Klubie Rekonstrukcji Historycznej Garnizon Nowa
Wilejka, którego jest założycielem i prezesem. Celem Klubu jest
wszechstronne promowanie wiedzy z historii Litwy i Pol-ski, akcentując
szczególnie historię Wileńszczyzny; prowadzenie prac i akcji
popularyzujących historię wojskowości; zbieranie informacji o polskich
żołnierzach i opieka nad miejscami upamiętniającymi polski czyn zbrojny.
Waldemar Szałkowski jest także autorem po-nad 150 artykułów o tematyce
historycznej, krajoznawczej, podróżniczej oraz wydanej w 1999 roku
monografii „Akademicki Klub Włóczęgów Wileńskich”.
Nagroda post mortem
W 2020 roku Komisja Konkursowa zdecydowała o przyznaniu nagrody
pośmiertnej Dorze Kacnelson – polskiej slawistce, literaturoznawczyni i
historyk żydowskiego pochodzenia. Urodziła się w 1921 roku w
Białymstoku, jednak już w pierwszych dniach II wojny światowej
przeniosła się z rodzicami do Leningradu. Na tamtejszym uniwersytecie
obroniła doktorat z literatury polskiej. W 1966 zamieszkała w
Drohobyczu, gdzie wykładała literaturę i historię polską. Organizowała
też koła nauki języka polskiego i wieczory poezji polskiej.
Specjalizowała się w poezji Mickiewicza i pieśni powstańczej XIX wieku. W
swoich badaniach dużo miejsca poświęciła losom polskich zesłańców na
Syberię po powstaniu styczniowym. Pracę naukową łączyła z działalnością
społeczną, utrzymując żywe kontakty z polski-mi i żydowskimi ośrodkami
na ziemi lwowskiej. Wspierała zarówno polskich weteranów wojny 1939 r.,
żołnierzy Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, jak również Narodowych
Sił Zbrojnych, co dobitnie podkreślała, domagając się dla nich emerytur u
władz polskich. Była wielką zwolenniczką dialogu i porozumienia
polsko-żydowsko-ukraińskiego, a także polsko-litewskiego, dając temu
wyraz w swych wystąpieniach na różnych spotkaniach, w listach i
publikacjach. Walczyła o pozostających na Kresach Polaków, zwłaszcza
tych samotnych i schorowanych, o polskie dzieci w sierocińcach i
kombatantów. W licznych publikacjach oraz wystąpieniach w kraju i za
granicą Dora Kacnelson z mocą broniła dobrego imienia Polaków. W 2002
roku została odznaczona Medalem Polonia Mater Nostra Est. Zmarła 1 lipca
2003 roku.
Wyróżnienie
W 2020 roku wyróżnienie otrzymał Stanisław Srokowski, pochodzący
z Kresów poeta, prozaik, dramaturg i krytyk literacki. W swoich
utworach nawiązuje m.in. do ludobójstwa, ja-kiego dopuścili się na
Polakach ukraińscy nacjonaliści w 1943 roku. Na kanwie jego opowiadania
„Nienawiść” Wojciech Smarzowski nakręcił głośny film „Wołyń”. Stanisław
Srokowski związany jest też z ruchem solidarnościowym – był założycielem
NSZZ „Solidarność” w redakcji „Wiadomości” i rzecznikiem prasowym NSZZ
„Solidarność” Rolników Indywidualnych we Wrocławiu. Od 1982 roku działał
w Solidarności Walczącej, za co w 2010 roku został odznaczony Krzyżem
Solidarności Walczącej.
1 / 8 zdjęć
Uroczystość wręczenia nagród „Semper Fidelis”
2021 r. - III edycja nagrody
- Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą (SKOnSR)
Polska organizacja non-profit na Litwie, założona z myślą o ochronie Rossy, najstarszego wileńskiego cmentarza. Stowarzyszenie powstało w 1990 roku z inicjatywy Jerzego Waldorffa. W skład pierwszego zarządu weszli: Alicja Maria Klimaszewska, Halina Jotkiałło, Olgierd Korzeniecki i Jerzy Surwiło. Obecnym prezesem Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą jest Dariusz Żybort. Dzięki staraniom Komitetu w przeciągu trzydziestu lat odnowiono 174 pomniki nagrobne i wzniesiono 5 nowych. Zabytkowy zespół cmentarny w Wilnie składa się z czterech części: Starej i Nowej Rossy, cmentarza wojskowego oraz wyodrębnionego mauzoleum Matka i Serce Syna. Aby pozyskać środki na renowację pomników, członkowie organizacji rozpowszechniają cegiełki i kolekcjonerski medal wydany przez Mennicę Litewską. Tradycją jest też kwesta na Rossie, przeprowadzana we współpracy ze Związkiem Harcerstwa Polskiego na Litwie. Ponadto stowarzyszenie organizuje doroczną akcję „Światełko pamięci dla Cmentarza na Rossie i Cmentarza Bernardyńskiego”. W ramach projektu od początku października zbierane są znicze, które 1 listopada członkowie Komitetu i innych organizacji polskich zapalają na zapomnianych mogiłach. Na swojej stronie organizacja prowadzi też dział poświęcony historii cmentarza wraz ze spisem pochowanych na nim osób i dokumentacją fotograficzną.
Urodził się 24 listopada 1959 roku w Tarnobrzegu. Ukończył Wyższe Seminarium Duchow-ne w Przemyślu. Święcenia kapłańskie przyjął 24 czerwca 1985 roku. Przez pięć lat posługiwał
w parafiach diecezji przemyskiej, by w roku 1990 wyjechać na Ukrainę. Była to odpowiedź na apel abpa Ignacego Tokarczuka, zwracającego uwagę na brak kapłanów na tych terenach. Do 1999 roku ksiądz Jan Buras obejmował opieką duszpasterską parafie Trzcieniec, Balice, Husaków i Radochońce. Powróciwszy do Polski, objął probostwo w parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Kuńkowcach, a w 2003 roku powrócił na Ukrainę. Od 2008 roku pracuje w Zamłyniu, gdzie stworzył Centrum Integracji społecznej i religijnej. Od 2010 roku Centrum organizuje Międzynarodowe Plenery Ikony oraz letnią szkołę języka polskiego. Prócz funkcji dyrektora Centrum Integracji ksiądz Buras pełni też obowiązki wikariusza generalnego diecezji łuckiej i proboszcza parafii Trójcy Przenajświętszej w Lubomlu. Od początku swojej działalności na Ukrainie ksiądz Jan Buras aktywnie włącza się w akcje na rzecz zachowania pamiątek polskości na Wołyniu i ziemi lwowskiej. Pomimo trudności, czynionych głównie ze strony administracji ukraińskiej, udało mu się uporządkować kilka cmentarzy i postawić krzyże upamiętniające ofiary rzezi wołyńskiej.
Urodził się 14 lipca 1960 roku w Białej Podlaskiej. 11 czerwca 1988 roku został wy-święcony na kapłana. Na Ukrainie posługuje od dwudziestu lat. Początkowo był wykładowcą Wyższego Seminarium Duchownego w Gródku, gdzie prowadził zajęcia z homiletyki, retoryki i teologii życia wewnętrznego. W 2003 roku został mianowany proboszczem parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Kustoszem Sanktuarium Maryjnego w Latyczowie, słynącego z cudownego obrazu Matki Bożej Latyczowskiej, Patronki Nowej Ewangelizacji. Dzięki jego staraniom podominikańskie zabudowania klasztorne zmieniły się w dom rekolekcyjny i dom pielgrzyma, goszczący często pątników z Polski. Prócz opieki nad wizerunkiem Królowej Podola i Wołynia, ksiądz Przywuski jest także strażnikiem polskiej tradycji i kultury. Opiekuje się zapomnianymi cmentarzami, m.in. odnowił mogiły pochowanych w Latyczowie żołnierzy poległych w 1920 roku oraz grób Polikseny Paderewskiej, matki Ignacego. Do renowacji grobów zaprasza uczniów polskich szkół, m.in. z Jaworzyny Śląskiej czy Legnicy. Ksiądz proboszcz dba także o dawne kościoły katolickie, zabezpieczając je przed dewastacją i profanacją. Z zapałem angażuje się także w działania edukacyjne, m.in. w prezentację wystaw IPN, czy działania w ramach Międzynarodowego Rajdu Katyńskiego. Chętnie współpracuje także z organizacjami Polaków na Ukrainie.
Urodziła się 25 czerwca 1945 we Lwowie. Jest założycielką oraz prezesem Towarzystwa Miłośników Lwowa w Bytomiu oraz rzecznikiem prasowym Światowego Kongresu Kreso-wian. Jest także organizatorką Światowych Zjazdów Kresowian na Jasnej Górze. Z jej inicjatywy powstało w Bytomiu Centrum Kresowe, w którym odbywają się spotkania, prelekcje i koncerty z udziałem gości z całego świata. Od 2006 roku prowadzi w Polskim Radiu Kato-wice audycję „Lwowska Fala”, poświęconą historii i kulturze wschodnich rubieży Rzeczypospolitej. W programie stawia pytania o tożsamość i korzenie z uwzględnieniem charaktery-stycznego, kresowego humoru. Danuta Skalska od lat angażuje się w kwestę na rzecz odbudowy Cmentarza Orląt we Lwowie oraz akcje charytatywne, takie jak „Zaświeć gwiazdko dla Polaków na Ukrainie”. W dziennikarskim rankingu 2004 znalazła się wśród stu najbardziej znanych kobiet na Śląsku. Odznaczona m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi za pracę pedagogiczną, nagrodą Polonia Mater Nostra Est, medalem miasta Bytomia, nagrodą „MUZA 2005” oraz licznymi nagrodami środowisk kresowych i Polonii amerykańskiej. Ponadto jest autorką książki „Mózg na ścierce, czyli dwa łyki Ameryki” i spektaklu teatralnego przed-stawiającego problemy polskiej emigracji. Pisze też scenariusze dla kabaretu Pacałycha, którego jest założycielką. W repertuarze grupy znajdują się m.in. piosenki lwowskiej ulicy, emigracyjne utwory Feliksa Konarskiego i Mariana Hemara.
Urodziła się 9 września 1966 roku. Elżbieta Rusinko jest nauczycielką historii i dyrektorem Szkoły Podstawowej im. Orląt Lwowskich w Roźwienicy. Pracę zawodową łączy z aktywną działalnością na rzecz ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego. Od kilkunastu lat pełni funkcję prezesa jarosławskiego Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południo-wo-Wschodnich. Jest także prezesem stowarzyszenia „Dziedzictwo Kresów”. Dzięki jej otwartości na współpracę z IPN oraz warszawskim Domem Spotkań z Historią w Jarosławiu odbywają się cykliczne spotkania, prelekcje i wykłady na temat dziejów dawnych rubieży. Z jej inicjatywy od 2009 roku organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Kultury Kresowej. Wystawy, prelekcje, koncerty i spotkania autorskie z roku na rok przyciągają coraz większą publiczność. Celem imprezy jest ukazanie różnorodności narodowościowej, kulturowej i religijnej dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej. Elżbieta Rusinko jest także inicjatorką Festiwalu Piosenki Kresowej, Jarosławskiej Księgi Kresowian oraz Galerii Kresowej. Dzięki niej na Starym Cmentarzu w Jarosławiu stanął pomnik Ofiar Ludobójstwa Ukraińskich Nacjonalistów. Kultywując pamięć o przeszłości, Elżbieta Rusinko nie zapomina o teraźniejszości, z zaangażowaniem niosąc pomoc rodakom za wschodnią granicą. Za dokumentowanie polskiego dziedzictwa w tej części regionu oraz za kultywowanie pamięci
o przodkach i ofiarach zbrodni wołyńskiej została odznaczona Medalem Stulecia
Odzyskanej Niepodległości.
Wyróżnienie
- Maria i Marek Jastrzębscy
Kapituła Konkursowa wyróżniła w 2021 roku Marię i Marka Jastrzębskich, założycieli wydawnictwa LTW. Oficyna, powstała w 1996 roku, wydaje dzieła literatury pięknej, książki naukowe
i popularnonaukowe. Nakładem wydawnictwa LTW ukazało się ponad 450 publikacji, a wśród nich wszystkie dzieła Sergiusza Piaseckiego, pierwsze pełne wydanie „Kronik Tygodniowych 1927–1939” Antoniego Słonimskiego, a także utwory Mariana Hemara, Antoniego Ferdynanda Ossendowskiego czy Floriana Czarnyszewicza. Misją Marii i Marka Jastrzębskich jest przypominanie wartościowych pozycji książkowych, które z różnych przyczyn nie były wznawiane. W tym celu Wydawnictwo LTW dokonało m.in. reprintu wszystkich czternastu tomów „Cudów Polski”
– popularnej w 20-leciu międzywojennym serii, która w czasach PRL zniknęła z bibliotek. Oficyna ma w swojej ofercie również bogatą kolekcję opracowań z zakresu najnowszej historii Polski.
źródło: IPN/IAR, fot. PAP/Wojciech Olkuśnik
