Kartka z kalendarza

115 lat temu urodził się Jerzy Różycki, matematyk i kryptolog

image
Wkład Jerzego Różyckiego w rozpracowywanie Enigmy był bardzo istotny. To on odpowiadał za wynalezienie tzw. metody zegara pozwalającej określić wybór i ustawienie wirnika w urządzeniu, fot. PAP/Reprodukcja i Getty Images/Spencer Platt
podpis źródła zdjęcia

24 lipca 1909 roku urodził się Jerzy Różycki, matematyk i kryptolog, pracownik kontrwywiadu wojskowego. W 1932 roku, wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim, złamali szyfr Enigmy, niemieckiej maszyny szyfrującej. Osiągnięcie Polaków przyczyniło się do sukcesów militarnych aliantów, między innymi w bitwie o Anglię, walkach na Atlantyku i bitwie pod Falaise.

Przenośna elektromechaniczna maszyna szyfrująca Enigma, fot. PAP/Leszek Szymański

31 grudnia 1932 roku polscy matematycy złamali szyfr Enigmy

Kartka z kalendarza

Jerzy Różycki ukończył studia na dwóch kierunkach - matematyki oraz geografii Uniwersytetu Poznańskiego. W wieku 20 lat uczestniczył w zorganizowanym przez wywiad wojskowy kursie kryptologów w Instytucie Matematyki uczelni. Jeszcze jako student pracował w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego - najpierw w Poznaniu, a od 1932 do wybuchu drugiej wojny światowej - w Warszawie.


Zajmował się między innymi odszyfrowywaniem kodu niemieckiej marynarki wojennej. Pod koniec 1932 roku wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamali szyfr Enigmy. Rok później wspólnie zbudowali działającą kopię urządzenia.


Wkład Różyckiego w rozpracowywanie Enigmy był bardzo istotny. To on odpowiadał za wynalezienie tzw. metody zegara pozwalającej określić wybór i ustawienie wirnika w urządzeniu.

W 2014 roku Międzynarodowe Stowarzyszenie Inżynierów (IEEE ) uhonorowało trzech Polaków prestiżowymi odznaczeniami „Milestone” - „Kamieniami milowymi”.

W powojennej Polsce zasługi naszych kryptologów wymazywano z powszechnej pamięci, a złamanie kodu Enigmy zostało przypisane wywiadowi brytyjskiemu. Na Zachodzie informacje o służbie alianckiej Rejewskiego, Różyckiego i Zygalskiego ukrywano w tajnych archiwach.


Pierwsze wiadomości o sukcesie Polaków ukazały się na początku lat 70. Oficjalnie Brytyjczycy przyznali to dopiero po wejściu Polski do NATO.

Enigma, skonstruowana w latach dwudziestych ubiegłego wieku, przypominała maszynę do pisania. Niemcy zastosowali w niej matematyczną metodę kodowania wiadomości. Aby odszyfrować tekst, odbiorca musiał mieć identyczną maszynę i klucz depeszy.
Enigma, fot. PAP/Maciej Zieliński, Adam Ziemienowicz
Enigma, fot. PAP/Maciej Zieliński, Adam Ziemienowicz

Jesienią 1939 roku polscy kryptolodzy przedostali się przez Rumunię do Francji, gdzie współpracowali z francuskim wywiadem. Latem 1941 roku Różycki został oddelegowany do Algieru. Sprawował tam nadzór nad odczytywaniem depesz przesyłanych przez Niemców i Włochów. Zginął 9 stycznia 1942 roku w rejonie Balearów, w katastrofie płynącego do Marsylii parowca Lamoricière.


Dwaj pozostali kryptolodzy - Marian Rejewski i Henryk Zygalski - pracowali do końca wojny w radiowej jednostce Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych pod Londynem. Zygalski zmarł w Anglii w 1978 roku.


Rejewski po wojnie wrócił do kraju, zmarł w 1980 roku.


W 2019 roku w Panteonie Narodowym w podziemiach kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie złożono urny z ziemią z miejsc związanych ze śmiercią lub pochówkiem kryptologów. W uroczystości wzięli udział krewni wybitnych matematyków, wśród nich Janina Sylwestrzak - córka Mariana Rejewskiego, Maria Bryschak - siostrzenica Henryka Zygalskiego i Janusz Różycki, syn Jerzego Różyckiego.

Oryginalna maszyna szyfrująca Enigma pozyskana z Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zaprezentowana podczas promocji kartki z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej emisji Złamanie Szyfru Enigmy. warszawa, 13.02.2023 r., fot. PAP/Mateusz Marek
Oryginalna maszyna szyfrująca Enigma pozyskana z Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zaprezentowana podczas promocji kartki z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej emisji Złamanie Szyfru Enigmy. warszawa, 13.02.2023 r., fot. PAP/Mateusz Marek

W 2023 roku, z okazji 90. rocznicy złamania szyfru niemieckiej Enigmy, Poczta Polska wydała kartkę pocztową z podobiznami Henryka Zygalskiego, Jerzego Różyckiego i Mariana Rejewskiego.


Upamiętnienie zaprezentowano w Warszawie. Podczas wydarzenia można było również obejrzeć oryginalny egzemplarz Enigmy pozyskany z Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

W 2000 roku Rejewski, Różycki i Zygalski zostali odznaczeni pośmiertnie Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski. Pracę i sukcesy kryptologów upamiętnia otwarte w 2021 roku poznańskie Centrum Szyfrów Enigma, które także promuje ich działalność.
źródło: IAR
Pobierz aplikację  TVP POLONIA
Aplikacja mobilna TVP POLONIA - Android, iOS, AppGallery
Więcej na ten temat