Kartka z kalendarza

230. rocznica zwycięskiej bitwy pod Racławicami

Obraz „Kościuszko pod Racławicami” autorstwa Jana Matejki, fot. zbiory.mnk.pl
Obraz „Kościuszko pod Racławicami” autorstwa Jana Matejki, fot. zbiory.mnk.pl
podpis źródła zdjęcia

4 marca 1794 roku na polach pod Racławicami (obecnie w powiecie miechowskim, w województwie małopolskim) rozegrała się zwycięska bitwa wojsk Insurekcji Kościuszkowskiej, przeciwko siłom rosyjskim, dowodzonym przez generała Aleksandra Tormasowa.

Po stronie polskiej, oprócz regularnego wojska, do walki stanęło prawie dwa tysiące chłopów z kosami i pikami. Kosynierzy wspierani przez wojsko przepędzili piechotę i kawalerię Imperium Rosyjskiego, i zdobyli 12 armat.


Zwycięstwo, choć nie przyniosło przewagi militarnej, miało ogromne znaczenie moralne i polityczne dla strony polskiej.


Powstanie kościuszkowskie rozszerzyło się na tereny dawnej Rzeczpospolitej, objęło między innymi Warszawę.

24 marca 1794 roku, na Rynku Głównym w Krakowie Naczelnik Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania narodowego, znanego w historii jako Insurekcja Kościuszkowska, fot. PAP/	Maciej Zieliński
24 marca 1794 roku, na Rynku Głównym w Krakowie Naczelnik Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania narodowego, znanego w historii jako Insurekcja Kościuszkowska, fot. PAP/ Maciej Zieliński

Przeciwko insurekcyjnym siłom, liczącym około czterech tysięcy żołnierzy i blisko dwa tysiące chłopów, zjednoczonych pod wodzą Tadeusza Kościuszki i zmierzających od Krakowa w kierunku Warszawy, stanęło pod Racławicami około trzech tysięcy żołnierzy regularnego wojska Imperium Rosyjskiego.


Rosjanie mieli jeszcze do dyspozycji armię generała-majora Fiodora Denisowa, który planował otoczyć oddziały polskie z dwóch stron. Plan Rosjan jednak nie powiódł się.

Następstwem zwycięstwa pod Racławicami było uznanie roli społecznej chłopów

Jednym z najważniejszych następstw zwycięstwa pod Racławicami było uznanie roli społecznej chłopów.


Miesiąc po bitwie, 7 maja 1794 roku, Tadeusz Kościuszko wydał Uniwersał Połaniecki, nadający prawa włościanom.


Ograniczono poddaństwo, wprowadzono zakaz usuwania chłopów z ziemi i nadano prawo do wolności osobistej, a także możliwość dochodzenia swoich praw w sądach. Zapowiedziano także uwłaszczenie chłopów, na majątkach, które miały być rekwirowane zdrajcom ojczyzny.

Bitwa pod Racławicami w sztuce

Postawa kosynierów kościuszkowskich znalazła odbicie w przekazach kultury, powstały piosenki sławiące powstańców i wyrażające nadzieję na wolność ojczyzny.


Bitwa pod Racławicami była także inspiracją dla wielu artystów malarzy. Najsłynniejszym obrazem jest cykloramiczna „Bitwa pod Racławicami”, namalowana w latach 1893-1894 przez grupę artystów pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka.


Powstał także obraz Jana Matejki „Kościuszko pod Racławicami” oraz „Modlitwa przed bitwą pod Racławicami” autorstwa Józefa Chełmońskiego.

Panorama Racławicka - dzieło Jana Styki i Wojciecha Kossaka - w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, fot. PAP/Maciej Kulczyński
Panorama Racławicka - dzieło Jana Styki i Wojciecha Kossaka - w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, fot. PAP/Maciej Kulczyński

Obecnie pole bitwy pod Racławicami jest uznawane za pomnik historii. Znajduje się tam między innymi mogiła poległych kosynierów.


Stanął też pomnik Wojciecha Bartosza-Głowackiego.

źródło: IAR
Pobierz aplikację  TVP POLONIA
Aplikacja mobilna TVP POLONIA - Android, iOS, AppGallery
Więcej na ten temat