Instytut Pamięci Narodowej z okazji beatyfikacji rodziny Ulmów przygotował propozycje wydawnicze. Są to wznowienie dwóch książek o rodzinie Ulmów autorstwa wiceprezesa IPN dr. Mateusza Szpytmy oraz broszura o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w czasie wojny.
Z okazji beatyfikacji rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów, która odbędzie się 10 września w Markowej (Podkarpackie), Instytut Pamięci Narodowej przygotował publikacje zarówno w języku polskim, jak i angielskim poświęcone Ulmom, a także traktujące szerzej o tematyce pomocy niesionej Żydom przez Polaków w czasie II wojny światowej.
Jedną z propozycji przygotowanych przez Wydawnictwo IPN jest album „Sprawiedliwi i ich świat w fotografii Józefa Ulmy” autorstwa wiceprezesa IPN dr Mateusza Szpytmy.
,,Ten album tak naprawdę dokumentuje największą pasję Józefa Ulmy, jaką była fotografia. Znajdują się w nim zdjęcia ukazujące życie codziennie rodziny Ulmów, które do tragicznych wydarzeń z 24 marca 1944 roku toczyło się w sposób naturalny mimo szarej okupacyjnej rzeczywistości. Czytelnik znajdzie również zdjęcia poświęcone hobby Józefa Ulmy, jakim było ogrodnictwo, m.in. hodowla jedwabników i pszczelarstwo. Fotografie przedstawiają także codzienność całej społeczność, która żyła we wsi Markowa - śluby, wesela, pogrzeby oraz przedstawienia teatralne
- powiedziała dyrektorka Wydawnictwa IPN Karolina Imianowska.
,,Jest to już trzecie wydanie tej publikacji, ale zostało ono przygotowanej w nowoczesnej formie
- zaznaczyła Karolina Imianowska.
Podkreśliła, że „dominantą zdjęć wykonywanych przez Józefa Ulmę było światło”.
,,To widać na fotografiach, które zostały opublikowane w albumie. Dlatego projekt graficzny całej publikacji został w tym tonie utrzymany, co już pokazuje sama okładka
- powiedziała.
Na okładce umieszczono zdjęcie przedstawiające najstarsze dziecko Ulmów - Stasię - uczącą się pisać. Zeszyt, który widać na zdjęciu, znajduje się w zbiorach Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Jest to dar Jerzego Ulmy. Czytelnicy będą mogli go zobaczyć na wyklejce albumu.
,,Książka swoją formą nawiązuję do rodzinnego albumu. Oprawa edytorska została dostosowana do zdjęć, które w większości były w poziomie, dzięki czemu są one bardzo dobrze wyeksponowane. Ponadto w sposób popularyzatorski pokazują rodzinę, beatyfikowaną w najbliższą niedzielę
- zaznaczyła Karolina Imianowska.
IPN przygotował także anglojęzyczną książkę dr. Mateusza Szpytmy pt. „The Righteous and the Merciful”.
Okładka książki została utrzymana w złotej kolorystyce, co - jak wyjaśniła Imianowska - ma symbolizować sferę sacrum. Chociaż książka graficznie nawiązuje do albumu „Sprawiedliwi i ich świat w fotografii Józefa Ulmy”, nie jest jednak jego tłumaczeniem.
Na beatyfikację IPN przygotował broszurę pt. „Nie tylko o Ulmach” pod redakcja dr. Tomasza Domańskiego oraz dr. Alicji Gontarek. Można ją bezpłatnie pobrać w internecie ze strony.
Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim
Wiosną 1944 r. Ulmowie zostali zadenuncjowani, prawdopodobnie przez granatowego policjanta, że ukrywają Żydów. Niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie 24 marca 1944 r. dokonali masakry w domu Ulmów. Najpierw zginęli Żydzi. Wśród nich dwie córki sąsiadów Ulmów - Goldmanów: Golda (Genia) Gruenfeld oraz Lea Didner wraz ze swoim małym dzieckiem. Zamordowano także trzej braci Szallów, ich 70-letniego ojca Saula Szalla oraz kolejnego mężczyznę z rodziny Szallów. Następnie na oczach dzieci Ulmów rozstrzelano Józefa i jego żonę Wiktorię, która byłą w siódmym miesiącu ciąży. Na końcu zabito dzieci - ośmioletnią Stanisławę, sześcioletnią Barbarę, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtoraroczną Marię. W masakrze zginęło 16 osób, w tym kobieta w zaawansowanej ciąży.
Czytaj także: Dziecko Ulmów urodziło się w chwili męczeństwa matki
W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani przez Yad Vashem pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata a w 2010 r. przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 r. otwarto w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów a od 2018 roku na wniosek prezydenta RP Andrzeja Dudy obchodzony jest ustawiony przez Sejm i Senat RP Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Papież Franciszek 17 grudnia 2022 r. podjął decyzję o beatyfikacji rodziny Ulmów. Beatyfikacja odbędzie się 10 września w Markowej.
