Zapraszamy na wyjątkowy film dokumentalny Ministerstwa Spraw Zagranicznych przedstawiający kontekst historyczny powstania „Mazurka Dąbrowskiego”.
Dokument prezentuje również miejsca i ludzi związanych z „Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech”.
Interesujące jest porównanie tekstu oryginalnego - rękopisu Józefa Wybickiego, z obecnym Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej.
Uczestnicy filmu dokonują interpretacji każdej zwrotki Pieśni Wybickiego, ukazują związek treści utworu z wydarzeniami z historii Polski i nadziejami Polaków na odzyskanie wolności.
Uczestnicy filmu dokonują interpretacji każdej zwrotki Pieśni Wybickiego, ukazują związek treści utworu z wydarzeniami z historii Polski i nadziejami Polaków na odzyskanie wolności.
SIŁA SŁÓW – TEKST HYMNU WARTO ROZUMIEĆ
PIERWSZA ZWROTKA
Pieśni Legionów nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski.
3 stycznia 1795 roku, po klęsce Insurekcji Kościuszkowskiej, terytorium Rzeczypospolitej zostało rozdzielone pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Tekst wyraża wiarę w odzyskanie niepodległości oraz myśl o trwaniu narodu mimo utraty państwa.
Jest również deklaracją walki zbrojnej polskich żołnierzy. W liście do Wybickiego z 12 października 1799 roku gen. Karol Kniaziewicz, pisał, że w wersji krajowej Pieśni Legionów w pierwszej zwrotce wprowadzono zmiany:
Jeszcze Polska nie zginęła, zamiast nie umarła oraz co nam obca przemoc wzięła,
szablą odbierzemy, zamiast co nam obca moc wydarła, szablą odbijemy.
Zmiany, o których napisał Kniaziewicz nie pojawiły się przypadkowo, umieranie jest procesem naturalnym, umiera się ze starości, z powodu choroby itd., ginie się natomiast w walce, w wyniku wypadku, agresji.
Słowo przemoc podkreśla okoliczności odebrania Polsce wolności. Pozostałe zmiany zostały niejako wymuszone, aby utrzymać rytmiczność utworu.
REFREN
Jest wezwaniem skierowanym do dowódcy Legionów Polskich generała Jana Henryka Dąbrowskiego, aby z polskimi żołnierzami wyruszył z Włoch do Polski, by walczyć o jej niepodległość. Również w refrenie nastąpiły niewielkie zmiany,
zamiast: Do Polski z ziemi włoski - wprowadzono: Z ziemi włoskiej do Polski, czyli zgodnie z kierunkiem planowanego przemarszu wojsk.
DRUGA ZWROTKA
Pieśni Legionów zawiera najwięcej zmian. W hymnie jest to zwrotka trzecia. Józef Wybicki poświęcił ją hetmanowi Czarnieckiemu. Błędnie zapisał jego nazwisko – Czarnecki, ale w hymnie jest to poprawione. 14 grudnia 1658 roku doszło do historycznego „wracania się” przez morze - Czarniecki, wypełniając zobowiązania sojusznicze, walcząc w Królestwie Duńskim ze Szwedami zdobył
Sønderborg na wyspie Als. Podobnie jak podczas potopu wojska Czarnieckiego walczyły o wyzwolenie Danii i niosły zwycięstwo innym, tak Legiony Polskie we Włoszech walczyły o wolną Polskę poza granicami kraju.
W tekście zmieniono kolejność wersów - drugiego i czwartego oraz zmieniono słowo wrócił na wrócim. Uzyskano efekt porównania odbiorcy hymnu do Czarnieckiego, który dla Ojczyzny wszystko poświęcił.
TRZECIA ZWROTKA
Przedstawia wstępne, niezrealizowane założenia szlaku bojowego Legionów Polskich. Wyzwolenie Polski miało się odbyć z południowego wschodu na zachód. Po przepłynięciu Morza Adriatyckiego i wylądowaniu na Bałkanach Legiony Dąbrowskiego przekroczyłyby najpierw Wisłę, a dopiero potem Wartę, po przejściu obu rzek, cała Polska będzie wolna, dlatego też będziem Polakami.
W tekście Wybicki wspomina postać Napoleona, sojusznika, przywódcy republikańskiego. W momencie powstawania pieśni Napoleon Bonaparte był francuskim generałem odnoszącym liczne sukcesy militarne. W tym czasie pełnił funkcję głównodowodzącego w Kampanii Włoskiej i z tego tytułu Legiony Polskie podlegały pod jego rozkazy.
Wybicki uznał Bonapartego - świetnego stratega i błyskotliwego dowódcę za wzór do naśladowania przez polskich legionistów.
Zwrotka ta nie została zmodyfikowana, zmieniono tylko jej kolejność, w oryginale była trzecia, obecnie jest drugą zwrotką.
CZWARTA ZWROTKA
Podaje prosty sposób na odzyskanie niepodległości:
zgoda narodowa i dobro Ojczyzny ponad wszystko.
Według Józefa Wybickiego zjednoczonym Polakom zaborcy – Niemcy czy Rosjanie – nie będą w stanie zagrozić, a Polska na powrót będzie niepodległa. Po pokonaniu Prus przez Francję i po zawarciu pokoju w Tylży zwrotka ta została usunięta z pieśni jako nieaktualna i niezgodna z polityką prowadzoną przez Napoleona. Nigdy już nie wróciła do oficjalnego tekstu pieśni.
PIĄTA ZWROTKA
Opowiada o dziewczynie o imieniu Basia i jej płaczącym ojcu, którzy oczekują na powrót polskiego wojska.
Wielu badaczy uważało, że Wybicki napisał o płaczącej Basi i tekst powinien brzmieć:
już tam ociec do swej Basi mówi zapłakanej…. Jednak to wersja Wybickiego wydaje się bardziej realistyczna - wzruszony ojciec i ciesząca się na widok polskiego wojska młoda dziewczyna.
Bardzo szybko zrodził się mit dotyczący Basi - wiele osób utożsamiało ją z postacią autentyczną - Barbarą Chłapowską, drugą żoną gen. Dąbrowskiego. Jednak Dąbrowski swoją przyszłą żonę poznał dopiero w 1806 roku, a Wybicki napisał pieśń w roku 1797. Basia i jej ojciec to wyłącznie postacie symboliczne. W zwrotce tej jedyną zmianą jest uwspółcześnienie słowa ociec zamienionego na ojciec. Piąta zwrotka pieśni Jeszcze Polska, jest zarazem czwartą i ostatnią zwrotką hymnu.
SZÓSTA ZWROTKA
Podkreśla jednomyślność Polaków. Legioniści od pierwszych chwil uważali się za kontynuatorów Insurekcji Kościuszkowskiej. Tadeuszowi Kościuszce, który miał stanąć na czele legionów, przypadło miejsce znaczące jako wyzwolicielowi Polski. Dlatego też po ostatniej zwrotce nie śpiewano refrenu. Jednak Kościuszko, zwolniony w 1796 roku z więzienia, nigdy nie objął dowództwa nad legionami. Prawdopodobnie dlatego zwrotkę tę zaczęto pomijać i nie weszła do hymnu.
Emisja w piątek 15 lipca o godz. 15:20 w TVP Polonia
