24 lutego 1953 roku został stracony generał August Fieldorf „Nil”, organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej, jeden z najbardziej zasłużonych żołnierzy AK i polskiego podziemia niepodległościowego.
Po sfingowanym procesie generał został w 1952 roku skazany przez komunistyczny sąd na karę śmierci. Aby go upokorzyć, wyrok wykonano przez powieszenie, a nie - rozstrzelanie.
Ciało pochowano w nieznanym miejscu
Miejsce pochówku Augusta Fieldorfa „Nila” przez wiele lat pozostawało nieznane. W 2009 roku Instytut Pamięci Narodowej poinformował, że udało się ustalić lokalizację grobu.Ciało generała spoczywa prawdopodobnie na tzw. Łączce na Wojskowym Cmentarzu Powązkowskim, blisko symbolicznej mogiły wystawionej dla uczczenia jego pamięci.
W 1989 roku generał Fieldorf został zrehabilitowany, a w 2006 - pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego.
Osoby odpowiedzialne za zbrodnię nie poniosły żadnej kary
Śledztwo w sprawie mordu sądowego na generale Fieldorfie wszczęto w 1992 roku przez poprzednika IPN - Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.Spośród osób objętych dochodzeniem tylko dwóm przedstawiono akt oskarżenia - prokurator Helenie Wolińskiej, która w latach 50. wydała nakaz aresztowania generała „Nila”, oraz sędzi Marii Gurowskiej, która skazała go na śmierć.
Nie stanęły one jednak przed sądem, obie już nie żyją. Prokurator Wolińska została oskarżona przez IPN o zbrodnię komunistyczną, jednak nie doszło do jej ekstradycji z Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkała.
Fieldorf w walce o niepodległość
August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie. W latach 1914-1917 walczył w Legionach Polskich, a następnie był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 r. znalazł się w szeregach Wojska Polskiego.
W latach 1919-1920 uczestniczył w kampanii wileńskiej. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej w randze dowódcy kompanii brał udział m.in. w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza i w wyprawie kijowskiej.
W niepodległej Polsce kontynuował służbę wojskową. Od 1938 r. pełnił funkcję dowódcy 51. Pułku Strzelców Kresowych w Brzeżanach, na czele którego walczył w kampanii polskiej w 1939 r.
Po zakończeniu działań zbrojnych przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie ukończył kursy sztabowe i został awansowany na pułkownika. Wobec klęski Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii.
Fieldorf – emisariusz władz na uchodźstwie
W lipcu 1940 r., jako pierwszy emisariusz Naczelnego Wodza i rządu RP od czasu wybuchu wojny na Zachodzie, został wysłany do kraju.
Do okupowanej Polski dotarł na początku września 1940 r. W Związku Walki Zbrojnej początkowo pełnił funkcję oficera do zleceń Komendanta Głównego, a następnie inspektora obszaru Krakowsko-Śląskiego ZWZ.
Od lutego do sierpnia 1942 r. był komendantem obszaru II Białystok AK.
Fieldorf dowódcą Kedywu
Pod koniec 1942 r. został mianowany dowódcą Kedywu - Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK, którym dowodził do marca 1944 r., używając pseudonimu „Nil”.
Kedyw zajmował się m.in. odbijaniem więźniów, przeprowadzaniem akcji odwetowych na funkcjonariuszach SS, Gestapo i policji, a także likwidowaniem kolaborantów i konfidentów.
Najgłośniejszą akcją Kedywu był zamach na szefa SS i policji dystryktu warszawskiego gen. Franza Kutscherę.
Fieldorf – komendant „NIE”
W kwietniu 1944 r. „Nil” otrzymał zadanie stworzenia poza strukturami AK tajnej organizacji „Niepodległość”, noszącej kryptonim „NIE”.
Miała ona być przygotowana do działań na wypadek okupacji ziem polskich przez Sowietów. Wyznaczony na nowe stanowisko Fieldorf pozostawał w głębokiej konspiracji, nie biorąc udziału w Powstaniu Warszawskim.
28 września 1944 r. uzyskał awans na stopień generała brygady i został odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari.
W październiku 1944 r., będąc komendantem „NIE”, nie przyjął stanowiska szefa sztabu KG AK.
Po Powstaniu Warszawskim pełniący funkcję komendanta Głównego AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wyznaczył go na swojego zastępcę.
Fieldorf aresztowany przez NKWD
7 marca 1945 r. gen. Fieldorf został przypadkowo aresztowany przez NKWD w Milanówku pod okupacyjnym nazwiskiem Walenty Gdanicki.
Nierozpoznany przez władze sowieckie został zesłany do obozu pracy na Uralu.
Po odbyciu kary, w październiku 1947 r. powrócił do Polski i osiedlił się pod fałszywym nazwiskiem w Białej Podlaskiej. Przebywał następnie w Warszawie i Krakowie, a w końcu zamieszkał w Łodzi.
W odpowiedzi na ogłoszoną w 1947 r. amnestię, ujawnił się w lutym 1948 r.
Fieldorf w rękach bezpieki
9 listopada 1950 r. gen. Fieldorf został zatrzymany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi na ul. Piotrkowskiej w momencie, gdy wychodził z budynku Wojskowej Komendy Rejonowej.
Przewieziono go następnie do Warszawy i osadzono w areszcie śledczym MBP przy ul. Koszykowej.
17 listopada oficer śledczy MBP por. Zygmunt Krasiński zwrócił się do naczelnego prokuratora wojskowego o zastosowanie wobec Augusta Emila Fieldorfa środka aresztu tymczasowego. Osadzono go w więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
21 listopada 1950 r. prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej ppłk Helena Wolińska wydała postanowienie o tymczasowym aresztowaniu generała.
Śledztwo przeciwko generałowi wszczęto 20 grudnia 1950 r. Rozpoczęły się intensywne przesłuchania trwające do 30 lipca 1951 r.
Generał, pomimo stosowanych wobec niego tortur, odmówił współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa.
4 sierpnia oficer śledczy MBP ppor. Kazimierz Górski sporządził akt oskarżenia. W jego uzasadnieniu czytamy:
,,Wrogość swą do ruchu lewicowego i Związku Radzieckiego Fieldorf August wykazał już w latach 1920, podczas których, będąc w stopniu porucznika jako dowódca kompanii 1. Pułku Legionów Polskich, brał czynny udział w marszu Piłsudskiego na ZSRR i za szczególne wyróżnienie się w walkach został czterokrotnie wyróżniony Krzyżem Walecznych oraz awansował do stopnia kapitana.
Wyrok na Fieldorfie
16 kwietnia 1952 r. w gmachu Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy rozpoczęła się „rozprawa główna” przy drzwiach zamkniętych.
Sąd w składzie: przewodnicząca sędzia Maria Gurowska, ławnicy Michał Szymański i Bolesław Malinowski uznał gen. Fieldorfa winnym zarzucanych mu czynów i skazał go na karę śmierci przez powieszenie.
Zasądzono także utratę praw publicznych i obywatelskich, praw honorowych oraz przepadek mienia. Wyrok wydany został na podstawie dekretu o wymiarze kary dla zbrodniarzy hitlerowskich i zdrajców narodu polskiego.
20 października 1952 r. wyrok na gen. Fieldorfa został zatwierdzony przez Sąd Najwyższy w składzie: Emil Merz, Gustaw Auscaler i Igor Andrejew.
Dwa dni później „prośby o łaskę” do Bolesława Bieruta skierowali żona i ojciec generała. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski i 3 lutego 1953 r. wyrok zatwierdził.
Sąd Wojewódzki, wyrażając swoją opinię w sprawie ułaskawienia generała, stwierdzał:
,,Skazany Fieldorf na łaskę nie zasługuje. Skazany wykazał wielkie natężenie woli przestępczej.
Fieldorf pochowany w nieznanym miejscu
24 lutego 1953 r. gen. August Emil Fieldorf został powieszony w więzieniu mokotowskim w Warszawie przy ul. Rakowieckiej.
Ciało pochowano w nieznanym miejscu. Wiele wskazuje na to, że bezpośrednim powodem skazania generała na śmierć była odmowa współpracy z władzami komunistycznymi. Osoby odpowiedzialne za zbrodnię dokonaną na gen. Fieldorfie nie poniosły kary.
30 lipca 2006 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył gen. Fieldorfa pośmiertnie Orderem Orła Białego.
