91 lat temu, 23 listopada 1933 roku, urodził się Krzysztof Penderecki, światowej sławy kompozytor, dyrygent, należący do grona najwybitniejszych i najbardziej cenionych osobowości muzyki, a także kultury i sztuki współczesnej. Artysta zmarł 29 marca 2020 roku.
Uznawany za wybitnego przedstawiciela polskiej awangardy, Krzysztof Penderecki tworzył koncerty, monumentalne dzieła oratoryjne, opery, jak również utwory kameralne i wokalne.
Przełomem w twórczości kompozytora była „Pasja według świętego Łukasza”, napisana dla uczczenia 700-lecia katedry w Muenster w Niemczech. Był to również rok obchodów Millenium Chrztu Polski, dyskredytowanych przez komunistyczną władzę.
Prapremiera 30 marca 1966 roku stała się światowym wydarzeniem artystycznym. Tym monumentalnym dziełem Penderecki zapisał się w historii jako pierwszy kompozytor z tak zwanego bloku wschodniego, który podjął tematykę sakralną, a „Pasja” należy do najważniejszych dzieł muzyki polskiej XX wieku.
Na przełomie lat 50. i 60. Penderecki współpracował między innymi ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie, tworząc takie dzieła, jak „Psalmus”, „Brygada śmierci” czy „Ekechejria”, napisana na ceremonię otwarcia igrzysk olimpijskich w Monachium w 1972 roku.Później kompozytor odszedł od awangardy na rzecz kompozycji tonalnych, nawiązujących do XIX wiecznych tradycji.
Do jego najbardziej znanych kompozycji należą też symfonia-oratorium „Siedem bram Jerozolimy”, „Polskie Requiem”, utwór „
Te Deum”, napisany na cześć nowo wybranego papieża Polaka Jana Pawła II czy „Koncert podwójny na skrzypce i altówkę”.
Jednym z najbardziej znanych utworów Krzysztofa Pendereckiego jest „Tren - Ofiarom Hiroszimy”, napisany w 1960 roku. Kompozytor dedykował go ludziom, którzy zginęli w wybuchu bomby atomowej w Hiroszimie w sierpniu 1945 roku. To poruszające dzieło zostało wyróżnione nagrodą UNESCO w Paryżu w 1962 roku.
Krzysztof Penderecki komponował również muzykę wykorzystywaną w filmach, między innymi w obrazach „Odyseja kosmiczna” i „Lśnienie” Stanleya Kubricka, „Katyń” Andrzeja Wajdy czy „Wyspa tajemnic” Martina Scorsese.
Krzysztof Penderecki był laureatem wielu prestiżowych wyróżnień. W 2000 roku na Międzynarodowych Targach Muzycznych MIDEM w Cannes otrzymał nagrodę dla „
Najwybitniejszego Żyjącego Kompozytora Roku”, uważaną za muzyczny odpowiednik Oscara. Został też odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005). Dziesięć lat temu brytyjski dziennik „The Guardian”nazwał go największym współczesnym polskim kompozytorem.
W 2015 roku Papieska Rada do spraw Kultury odznaczyła go Medalem Per Artem ad Deum. Krzysztof Penderecki został też doktorem honoris causa kilkudziesięciu uniwersytetów, członkiem honorowym najważniejszych akademii artystycznych i naukowych, a także honorowym profesorem wielu prestiżowych uczelni.
Od połowy lat 70. kompozytor mieszkał w odrestaurowanym dworze w małopolskich Lusławicach, gdzie w 1980 roku zainicjował prywatny festiwal muzyki. W 2013 roku otworzył tam międzynarodową akademię muzyczną - Europejskie Centrum Muzyki, dedykowaną młodym artystom.
Był również wielkim miłośnikiem drzew - architektem projektu parkowego w Lusławicach, liczącego ponad 2 tysiące gatunków drzew.
Krzysztof Penderecki zmarł 29 marca 2020 roku. Urnę z jego prochami złożono 2 kwietnia w bazylice świętego Floriana w Krakowie. Wcześniej została odprawiona msza pogrzebowa w kościele Matki Bożej Królowej Polski na Woli Justowskiej. Oficjalny pogrzeb kompozytora odbędzie się w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie po ustaniu pandemii koronawirusa. Wtedy urna z prochami spocznie w znajdującym się tam Panteonie Narodowym.
